TWILIGHT ZONE

De terugkeer van een oogpatiënt en zijn blik op de toekomst in Guinee  

Jaarlijks keren in Nederland meer dan 200 migranten met een medische aandoening terug naar hun geboorteland met hulp van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) - The UN Migration Agency.   

Het is een groep waar IOM extra aandacht voor heeft, zowel bij de organisatie van het terugkeertraject als de ondersteuning die wordt geboden. 

Een medische aandoening betekent in veel landen vaak hoge kosten en mogelijk arbeidsbeperkingen. Bij sommige aandoeningen is er ook sprake van sociale uitsluiting.

Na een verblijf van bijna twintig jaar in Nederland keerde Moussa (gefingeerde naam) eind zomer 2017 terug naar Conakry, de hoofdstad van Guinee.   

Hoe ziet de realiteit eruit na terugkeer als je medische zorg nodig hebt of te maken hebt met een handicap? 

Het verhaal van Moussa schets een beeld.

Tekst & Fotografie: Olivier Sprée (IOM)     

Moussa

"Mijn zoon was drie toen ik vertrok. Hij is nu twintig. Ik heb hem niet zien opgroeien." Geconfronteerd met het weerzien van zijn zoon, lijkt het alsof dit offer nu pas echt tot Moussa is doorgedrongen.
In 1999 was hij als asielzoeker naar Nederland gekomen. Ook hoopte hij op goede medische zorg voor zijn ogen. Bij timmerwerkzaamheden had hij splinters in zijn ogen gekregen die hem uiteindelijk een deel van zijn zicht hebben gekost.
De behandeling en controles in het Academisch Medisch Centrum (AMC) in Amsterdam hebben meer schade kunnen voorkomen.

Toen Moussa in 2007 onder het generaal pardon een verblijfsvergunning kreeg was hij in Amsterdam gaan wonen. Hij huurde een klein appartement vlakbij treinstation Sloterdijk en had werk gevonden bij de gemeente in de groenvoorziening.

"Mijn zoon was drie toen ik vertrok. Hij is nu twintig. Ik heb hem niet zien opgroeien."

De daaropvolgende jaren probeerde hij zijn vrouw en zoon over te laten komen via de Nederlandse ambassade in Dakar, Senegal. Uiteindelijk konden ze niet voldoen aan de toelatingseisen. Er restte hem nog een manier om zich te herenigen met zijn gezin. Na een verblijf van zeventien jaar in Nederland besloot hij terug te keren naar Guinee.

Marché Madina in Conakry

Moussa verblijft sinds zijn terugkeer in een sobere tweekamerwoning in een buitenwijk van Conakry. Op de gemeenschappelijke binnenplaats, die gedeeld wordt met drie andere families, wordt met de hand de was gedaan en gekookt op een open vuurtje. "De eerste weken na aankomst moest ik me echt aanpassen. Het is zo druk geworden in Conakry en ik was gewend geraakt aan de levensstandaard van Nederland."    



Totdat het gezin een groter huis heeft gevonden wonen Moussa's vrouw en zoon elders in de buurt. De ondersteuning die Moussa van IOM heeft ontvangen investeert hij in cosmetische producten die zijn vrouw verkoopt op de lokale markt.

"Het is zo druk geworden in Conakry en ik was gewend geraakt aan de levensstandaard van Nederland."

Hijzelf zou ook een handeltje willen beginnen op de markt. Uit Nederland heeft hij een container laten overkomen vol handelswaar, van een oude Puch tot stoffen en naaigaren. Maar hij wordt belemmerd in zijn plan door zijn oogaandoening. De markt komt namelijk vooral tot leven aan het einde van de middag, wanneer in landen rondom de evenaar de duisternis snel invalt. Voor Moussa betekent dit dat hij zijn omgeving dan nog slechts in een waas kan waarnemen. Mogelijk dat hij in partnerschap met iemand zijn plan kan realiseren.

Ook heeft Moussa een hartaandoening waarvoor hij medicatie gebruikt en regelmatig een arts moet bezoeken. In combinatie met oogdruppels en controles bij de oogarts zal een aanzienlijk deel van het gezinsinkomen straks opgaan aan medische kosten. De komende maanden kan Moussa nog gebruik maken van een medisch budget van IOM. Overheidssteun of een verzekeringsstelsel ontbreekt in Guinee. "Je groeit hier op onder het motto dat voorkomen beter is dan genezen. Maar je hebt het niet altijd voor het zeggen."

Naast Conakry beschikt ook een stad als Boké over een oogkliniek  

Oogkliniek in Boké, mede door buitenlandse donaties tot stand gekomen 

Dat medische zorg niet altijd vanzelfsprekend is bleek ook bijvoorbeeld in 2014 toen een epidemie van ebola uitbrak in Guinee. Alle aandacht en middelen gingen naar de bestrijding van de epidemie, waardoor op andere terreinen tekorten ontstonden. Momenteel bevindt de gezondheidszorg zich nog steeds in een herstelfase.

"Je groeit hier op onder het motto dat voorkomen beter is dan genezen. Maar je hebt het niet altijd voor het zeggen."

De medische zorg die Moussa nodig heeft is in ieder geval beschikbaar en hij kan er vooralsnog aan komen. Maar hij weet dat ze meer zullen moeten verdienen om alle kosten ook straks te kunnen dekken. "Ik begeef me in een overgangsfase. Mijn eigen land moet ik weer opnieuw ontdekken. Gelukkig heb ik door de hulp die ik krijg daarvoor wat ruimte."

"Ik begeef me in een overgangsfase. Mijn eigen land moet ik weer opnieuw ontdekken. Gelukkig heb ik door de hulp die ik krijg daarvoor wat ruimte."  

Muurschildering ter voorkoming van ziekteverspreiding. Analfabetisme is wijdverspreid, waardoor in Guinee vaak in beeldtaal wordt gecommuniceerd.  

IOM heeft extra aandacht voor kwetsbare migranten, zoals migranten met een medische aandoening. Voor vertrek wordt in kaart gebracht of de nodige medische zorg beschikbaar is in het land van herkomst en wat de kosten hiervan zijn. Als de migrant besluit terug te keren dan zal in overleg met een arts gekeken worden welke voorzieningen er getroffen moeten worden voor de terugreis. Mogelijk dat de migrant begeleid moet worden door een sociale of medische escort. Eenmaal aangekomen in het land van herkomst zal de migrant verder ondersteund worden door het lokale IOM-kantoor bij het herintegratieproces en de toegang tot gezondheidszorg.

Voor meer informatie over de IOM-hulpprogramma's in Nederland klik hier