DE IOM COUNSELOR

Over hun rol en drijfveren  

De Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) - The UN Migration Agency - werkt in Nederland op het gebied van vrijwillige terugkeer met 20 counselors.

Verspreid door het land staan zij direct in contact met migranten in diverse opvanglocaties en daarbuiten. Zij geven informatie en begeleiding aan migranten die willen terugkeren of dit overwegen.

Dit betekent goed luisteren en inspelen op vragen en behoeften, vanuit een neutrale positie.

Jaarlijks spreken de counselors duizenden migranten, waarvan in 2016 uiteindelijk 4.635 met IOM zijn teruggekeerd naar 93 verschillende landen.

Onontbeerlijk is de samenwerking met andere organisaties. In een voortdurend veranderend migratielandschap is het onderlinge contact cruciaal voor de uitvoering van het werk.

Wie zijn deze counselors van IOM, hoe zien zij hun rol en wat drijft hen in hun werk?

In beeld: Eric van den Boom, werkzaam in detentiecentrum Rotterdam en verschillende AZC's.

Tekst: Olivier Sprée (IOM)
Fotografie: Amanda Nero (IOM)

    

"In mijn werk zie ik de verschillen tussen migranten dagelijks. Mijn counseling pas ik daarop steeds aan. Je moet een casus kunnen lezen. Je intuïtie, kennis en ervaring, dat speelt allemaal een rol in een gesprek."

Wanneer en waarom ben je gaan werken bij IOM?
"Ik ben geschiedenisleraar geweest op het havo/vmbo. Later heb ik een tijd als reisleider gewerkt in diverse landen. Via jeugdwelzijnswerk met alleenstaande minderjarige asielzoekers ben ik uiteindelijk in 2004 bij IOM terechtgekomen.    

IOM is actief binnen verschillende migratiethema's, waarvan terugkeer er een is. Daar is altijd veel maatschappelijke discussie over; van detentieboten tot Mauro en van Bed-Bad-Brood tot uitzetting van een Armeense moeder. Ik vind het een interessant onderwerp. Het is nooit zwart-wit." 

"Je ziet het geworstel met de keuzes die migranten moeten maken. Van alle kanten wordt er beïnvloed. Als neutrale partij probeer ik te helpen door het over de realiteit te hebben."

Wat maakt dat jij dit werk al zo lang doet? 
"Het contact met de mensen zelf is voor mij toch het leukst. Daar haal ik de meeste werkvreugde uit. Van Filipijnse au pairs tot de snelkookpan van vreemdelingenbewaring, ik kom telkens weer bijzondere verhalen tegen. En je weet dat je als IOM een belangrijke rol kan spelen. Van de meer dan tweeduizend terugkeerders die ik door de jaren heen heb begeleid, hebben we bij een groot deel echt een verschil kunnen maken. Dat baseer ik op de contacten die ik soms nog heb nadat mensen zijn teruggekeerd."         

Kan je nog steeds verrast worden?
"Ja, absoluut, en dat is niet alleen in het contact met de migrant. Dat is ook met de partners. Er is altijd wel weer een nieuwe situatie. Het beleid is constant in beweging. De DJI-toezichthouder, de DT&V-regievoerder, de COA-medewerker, allemaal hebben we te maken met veranderingen. En je hebt het daarover met elkaar. Het is nooit saai in die zin." 

Kan je je wel eens storen in een gesprek?
"Je hebt wel een bepaalde mening soms over stappen die iemand heeft gezet of situatie waarin iemand is terechtgekomen, maar dat heeft geen invloed op mijn counseling. Je hebt mensen die analfabeet zijn, of bepaalde dingen echt niet snappen, zich dingen laten aanpraten, verkeerde informatie ontvangen ... Je moet niet te makkelijk oordelen over soms onverstandige keuzes die mensen maken.  

"Ik werk vanuit de basishouding van IOM, waarbij de vraag centraal staat wat je voor iemand vanuit een bepaalde behoefte kan betekenen. We dringen niks op, wij zijn er om te helpen."

Je ziet ook het geworstel met de keuzes die migranten moeten maken. Van alle kanten wordt er beïnvloed; de advocaat, de overheid, het sociaal netwerk, de familie in het land van herkomst ... en daar zit ik als IOM dan tussen. 

Je zegt in de gesprekken niet wat iemand moet doen, maar probeert als neutrale partij wel te helpen door het over de realiteit te hebben. Hoe je dat doet verschilt per persoon.

Soms leiden de gesprekken tot terugkeer, en soms zie je dat mensen gewoon meer tijd nodig hebben of echt niet terug willen. Ik ben dan wel eens eerlijk en zeg dat ze geen spel hoeven te spelen. Kom bij ons langs als je daar behoefte aan hebt. Dat is heel laagdrempelig en kan dus ook de behoefte zijn om gewoon even een praatje te maken en te proeven wat voor soort organisatie we zijn."  

"Een cliché, maar het is belangrijk om vast te stellen dat 'de' migrant niet bestaat. Daar bestaat veel verwarring over."

Wat is jouw perceptie van de migrant en is deze door de jaren heen veranderd?
"Een cliché, maar het is belangrijk om vast te stellen dat 'de' migrant niet bestaat. Daar bestaat veel verwarring over. Ik merk het altijd weer op verjaardagen bijvoorbeeld. Dan vraagt men aan jou wat jij vindt van bepaalde onderwerpen uit het nieuws. Integratie van Marokkanen, Syrische vluchtelingen, Afrikanen in bootjes op de Middellandse Zee, alles wordt op een hoop gegooid en door elkaar gehaald. Als er dan bepaalde uitspraken worden gedaan, zeg ik: maar wie bedoel je nu precies? 

In mijn werk zie ik de verschillen tussen migranten dagelijks en pas ik mijn counseling daarop steeds aan. Je moet een casus kunnen lezen. Je intuïtie, kennis en ervaring, dat speelt allemaal een rol in een gesprek."

In hoeverre kan jij je identificeren met de migranten die je spreekt?
"Bij de meesten ervaar je de kloof; ik als westerling die leeft in welvaart en veiligheid en overal naartoe kan reizen, en de persoon tegenover me voor wie dat niet geldt. Maar ik kan me wel vaak goed verplaatsen in migranten. Vooral jonge migranten die gedreven door nieuwsgierigheid de wereld in trekken om elders een beter leven te vinden of tijdelijk te ervaren ... om een boost aan je leven te geven. Hoewel vanuit een andere context en positie, dat ligt vrij dicht bij wat ik zelf ook deed. Zoals zovelen." 

"Kom bij ons langs als je daar behoefte aan hebt. Dat is heel laagdrempelig en kan dus ook de behoefte zijn om gewoon even een praatje te maken en te proeven wat voor soort organisatie wij zijn."

Hoe denk je dat migranten jou zien?
"Ze zien mij in eerste instantie vaak als de zoveelste partij met de formuliertjes en laptop. Migranten bouwen een band op met mensen, niet met een organisatie. Het heeft vaak te maken met de persoon bij wie iemand zich prettig voelt.

Ik probeer gewoon vanuit de basishouding van IOM te werken, waarbij de vraag centraal staat wat je voor iemand vanuit een bepaalde behoefte kan betekenen. We dringen niks op, wij zijn er om te helpen. Dat vind ik cruciaal voor de relatie en hoe je met elkaar omgaat."

"Mijn mobiel staat 24/7 aan. Migranten bellen me dus ook wel eens 's avonds laat of in het weekend. Ik zie dat niet als een bezwaar."

Neem je je werk wel eens mee naar huis? 
"Over het algemeen kan ik daar wel een goede balans in vinden. Soms kom ik schrijnende situaties tegen die ik wel echt pijnlijk vind. Het kan soms heel direct binnenkomen als je bijvoorbeeld een foto van iemands kinderen als profielfoto op WhatsApp ziet, waarbij je weet dat diegene gescheiden van ze leeft. Ik ben zelf vader, zoiets raakt je.

Vergeleken met de beginjaren heb ik nu veel makkelijker contact met migranten, vooral door de komst van WhatsApp. Met de huidige communicatiemiddelen zit je veel dichter op het privéleven van mensen. Zowel voor als na terugkeer. Dat betekent dat het werk niet ophoudt om vijf uur. Mijn mobiel staat 24/7 aan. Migranten bellen me dus ook wel eens 's avonds laat of in het weekend. Ik zie dat niet als een bezwaar."

"Het krachtenveld is veel groter dan je denkt. Het heeft mij veel geleerd. Ook als professional in de omgang met alle partijen."

Heb je wel eens last van beroepsdeformatie?
"Nee hoor, maar het werk heeft mij wel degelijk gevormd. Toen ik begon was ik denk ik een stuk idealistischer en naïever in zekere zin. Het krachtenveld is veel groter dan je denkt. Een stuk genuanceerder doet je dat worden. Je erkent veel meer dat de wereld niet perfect is. Het heeft mij veel geleerd. Ook als professional in de omgang met alle partijen.

Je merkt dat je door je werk een redelijk gefundeerde mening hebt over migratie. Tegelijkertijd geeft het je ook het besef dat er zoveel gebrek aan kennis is bij het grote publiek. Dat geldt dus voor allerlei onderwerpen. Er zit nog zoveel meer groei in ... het kan zoveel beter."

Toch nog een beetje de idealist?
"Mmm, denk meer realist."

"Wat mooi is om te zien is vaak de uitgelaten sfeer op Schiphol bij vertrek; nette kleren, koffer, geschoren gezicht, wat geld op zak ... opluchting."

Wat is de lelijkste en wat de mooiste herinnering in je werk?
"De nare herinneringen zijn die gevallen dat iemand je bericht dat het niet goed gaat na terugkeer, qua inkomen of gezondheid. Maar ook migranten die te lang zonder papieren blijven hangen in Nederland en niets kunnen opbouwen ... geen baan, geen gezin. 

Gelukkig staat daar veel positiefs tegenover. Wat mooi is om te zien is vaak de uitgelaten sfeer op Schiphol bij vertrek; nette kleren, koffer, geschoren gezicht, wat geld op zak ... opluchting. Gaandeweg het traject zie je vaak dat mensen er naar uitzien om terug te gaan. Dan kan het niet snel genoeg gaan."

Voor meer informatie over de IOM-hulpprogramma's in Nederland klik hier